Interview Embert Messelink: ”Een beter milieu begint bij wat je gelooft”

Als derde spreker op het Nationaal Religiedebat ‘Religie, klimaat en klimaatreligie’ nam Embert Messelink ons mee naar Kootwijkerzand. De enige plek in Nederland waar de zeldzame heivlinder nog voorkomt. Als directeur van natuurorganisatie A Rocha houdt hij zich gepassioneerd bezig met de bescherming van de natuur en alles wat haar bedreigt. Er kwamen ook veel kijkersvragen binnen aan Embert die tijdens het debat op dinsdag 9 maart niet werden beantwoorden. We stellen ze hier alsnog.  https://www.youtube.com/embed/pw_TH5F_G6U?wmode=transparentFragment lezing Embert Messelink Nationaal religiedebat 2021

Is intensieve veehouderij te rijmen met liefde voor de schepping en zorg voor het klimaat?

Nee, dat is het niet. Zeker in Nederland worden er te veel dieren op weinig oppervlakte gehouden. Dat brengt veel problemen met zich mee: gesleep met grondstoffen, veel mest, gezondheidsproblemen door onder andere fijnstof, hoge CO2-uitstoot, verdwijnen van biodiversiteit op boerenland. Boeren hebben ook nog eens smalle marges, banken en supermarktketens hebben een dikke vinger in de pap. Veel wordt geproduceerd voor de wereldmarkt. Wat betreft de Nederlandse markt: we eten ook nog eens veel meer vlees en zuivel dan we nodig hebben.

Oplossingen: vlees en zuivel worden luxeproducten die we met mate eten, we gaan meer planten eten. De boer moet een betere prijs voor zijn producten krijgen en zich committeren aan goede zorg voor het land: voor de bodem, voor het insectenleven, voor boerenlandvogels. De graslanden zijn voor het vee, de overige landbouwgebieden benutten we door gewassen voor mensen te verbouwen, niet voor het vee.

Vind je dat christelijke partijen moedig genoeg zijn om dit ook te zeggen? 

Christelijke politieke partijen benaderen dit zelden in de scherpte waarin het nodig is: een groot deel van hun achterban bestaat uit boeren. De tegenstellingen tussen boeren en natuurbeschermers is helaas vaak scherp.

Als er geen klimaatcrisis was, zou je dan ook zo gemotiveerd zijn voor het ‘genieten van genoeg’? 

Leuke vraag! Matigheid, zelfbeheersing, tevredenheid, soberheid zijn geen populaire begrippen, maar wel Bijbels. We leven op een begrensde aarde. Vanaf het begin van de geschiedenis hebben mensen gepakt wat ze konden pakken, ten koste van andere mensen. In onze tijd gaat het óók ten koste van de schepping. ‘Genieten van altijd meer’ is uiteindelijk destructief. Het gaat samen met onrecht tegen jezelf, medemens of schepping. Dat onrecht vertaalt zich in onze tijd in een klimaatcrisis. Ik geloof dat God een goed, begrensd leven voor ons in petto heeft, waarvoor ik ook zonder klimaatcrisis gemotiveerd zou zijn.

”Ik geloof zelf sterk dat een beter milieu begint bij wat je gelooft: wat vind je belangrijk? Voor welke waarden maak je je sterk? Wat zijn je diepste overtuigingen?”

De centrale vraag van ons debat was: draagt religie bij aan goede zorg voor de aarde? Statistisch blijkt het in Nederland geen verschil te maken. Gelovigen leven niet duurzamer dan niet-gelovigen. Wat denk jij als je dat hoort?

Klopt. Ik denk dat gelovigen hun geloof lang tijd niet hebben verbonden met zorg voor de aarde. Dan ontstaat er ook niets vruchtbaars en mag je niet verwachten dat gelovigen duurzamer leven dan niet-gelovigen. Kijk je naar de zorg voor medemensen, dan zie je op het christelijke erf wel veel mooie initiatieven. Dat hoort bij het dna van veel christenen, gelukkig maar. En ook al lang: veel ziekenhuizen zijn vroeger vanuit christelijke betrokkenheid gestart. Wat zou het tof zijn als dat ook op het vlak van zorg voor de schepping meer zichtbaar zou worden. Ik geloof zelf sterk dat een beter milieu begint bij wat je gelooft: wat vind je belangrijk? Voor welke waarden maak je je sterk? Wat zijn je diepste overtuigingen? Naar welk verhaal wil je je leven richten? Geloof of overtuiging doet ertoe, maar moet soms wel wakker geroepen worden als het gaat om ons leven met de aarde.

Hoe verklaar jij dan dat veel gelovigen niet duurzamer leven? Wat gaat er dan mis? Hebben zij een ‘ander’ christelijk geloof? 

Soms hebben ze wel een ander wereldbeeld. Ik heb binnen de kerk gesprekken met mensen die ervan uitgaan dat God alles wat er is voor de mensen beschikbaar stelt. Ik denk daar anders over. Daar kun je boeiende discussies over hebben. Vaak zie ik een kwartje vallen als ik zeg: de hele schepping is er allereerst voor God zelf, niet voor de mensen. Lees bijvoorbeeld psalm 104 eens goed. God staat centraal, niet de mens. De hele schepping is een loflied voor Hem.

Richting het einde van het debat waren meerdere sprekers het eens dat een hoge CO2 belasting op allerlei producten zou helpen. Als we in onze portemonnee geraakt worden dán passen we ons gedrag aan. Wat vind jij van die conclusie?

Ik vrees dat het vaak waar is. Dat is ‘real-politik’. We zijn een ‘homo economicus’. Toch hebben we een hogere roeping als beelddragers van God: goed besturen van de aarde, zorg dragen, wijsheid en liefde tonen. Ook in alles wat we gebruiken. Ik denk dat het belangrijk is dat te benadrukken en mensen te blijven uitnodigen dat te overwegen.

Is zorg voor de aarde vooral iets voor liberale/vrijzinnige christenen? Leidt aandacht voor zulke ‘aardse zaken’ niet af van het evangelie?

Absoluut niet. Deze vraag veronderstelt dat het evangelie niet over aardse zaken gaat. In mijn werk voor A Rocha heb ik ontdekt dat je het evangelie niet kunt opsplitsen. Het verhaal van Jezus is goed nieuws voor alles wat leeft. Het gaat niet over zielen die verlost worden van het aardse leven, maar om het herstel van alle dingen. Daarin is niets secundair, maar vindt alles zijn plek in het allesomvattende goede nieuws: Hij is gekomen om alle dingen met zich te verzoenen, om in alles vrede te brengen.

”Het verhaal van Jezus is goed nieuws voor alles wat leeft.”

Waarom vertrouw je de klimaatwetenschap? We weten toch dat de wetenschap vaak geen rekening houdt met God? 

De wetenschap onderzoekt de werkelijkheid. Ook als de wetenschap geen rekening houdt met God, kan de wetenschap prima uitspraken doen over deze werkelijkheid. Ik ben erg blij met de klimaatwetenschap, met biologen die in kaart brengen welke dieren door welke oorzaken achteruitgaan. Het heeft enorm geholpen te begrijpen wat er gaande is en erop in te spelen. Het wordt pas lastig als wetenschappers op grond van logica het ontstaan van God gaan ontkennen. God valt buiten het domein van de wetenschap.

Als jij een hedendaagse profeet was, die namens God de fouten van het volk moest aankaarten, wat zou je dan zeggen?

Ik zou liever namens het volk onze fouten bij God brengen. Dan zou ik ongeveer zeggen wat ik recent in het Klimaatgebed heb verwoord. Dat kun je hier nog downloaden. Als ik namens God zou moeten spreken, richt zich dat ook tot mezelf. Er is veel in mijn leven veranderd op het vlak van duurzaamheid, maar ik ben er nog niet. Ik ben ook een deel van de oorzaak. Ik heb het nodig onder de indruk te komen van de reikwijdte van het evangelie en mijn plek in te nemen in een beweging die gaat voor vrede en gerechtigheid. Zo kun je nu al gestalte geven aan een stukje van Gods nieuwe wereld.

Lees ook de antwoorden op de kijkersvragen aan:

Mark Dekker: ”Ik mis naastenliefde als motivatie voor klimaatactie”
Eva van Urk-Coster: ”Aandacht voor klimaatverandering is Bijbels”
Cor Verkade (volgt)