Economie

Relaties en niet financiën vormen de kern van de economie. Dat stellen vier economen in het boek ‘Economie draait niet om geld’ Het boek is het resultaat  van een studietraject van ForumC in 2013 startte. De weg uit een economische en financiële crisis is volgens de auteurs niet die van financiële oplossingen, maar van meer risico, meer schulden en meer delen.

“Alle financiële middelen zijn vormen van schuld en alle schuld is de neerslag van een relatie”, aldus de Groningse econoom Dirk Bezemer. Volgens Bezemer is het kortzichtig om alleen naar schulden te kijken zonder een spade dieper te steken. Geld is volgens hem verworden van meeteenheid en middel tot doel. Zolang we in financiën denken, komt er geen echt einde aan de crisis. De filosoof Ellul en het christelijk geloof bieden aanknopingspunten voor een oplossing. De beste oplossing is volgens Bezemer een radicale schuldsanering en een nieuwe start. Als de politiek daar niet aan wil: “Elke vorm van beleid die ruimte schept voor andere motivaties dan financiële is wél deel van de oplossing. Daaronder vallen hypotheken en pensioenen die eenvoudig, veilig en daardoor misschien soberder zijn.”

De Nederlandse economie verkeert volgen Lans Bovenberg in zijn bijdrage ‘Leven met lef’ in een relatiecrisis. Er is te weinig vertrouwen. Mensen en financiële instellingen willen risico’s zoveel mogelijk inperken en daardoor ontstaan ingewikkelde contracten en verzekeringen. Dit leidt tot een verzwakking van de economie. Volgens de Tilburgse econoom moet men onder ogen zien dat het leven niet beheersbaar en controleerbaar is. Net als Bezemer stelt Bovenberg zie dat financiële instrumenten alleen geen oplossingen bieden. Een relatiecrisis los je niet op met contracten. Er is meer ruimte nodig voor vertrouwen en risico, financiële partijen moeten elkaar beter leren kennen en er is meer risicodragend kapitaal. Bovenberg is voor  zijn visie geïnspireerd door de Bijbelse liefde. “Want liefde is het verlangen naar verbinding – naar gedeelde vreugde – en is daarom bereid risico’s te nemen en de ander te dienen, in plaats van te beheersen en te veroordelen.”

Economie en relaties leidt automatisch tot vragen over de moderne deeleconomie, denk aan Airbnb, Snappcar, of de deelsite Peerby. In hun bijdrage vragen Helen Toxopeus en Marcel Canoy zich af of delen wel welvaartsverhogend werkt. Het antwoord: ja, zowel sociaal als economisch kan de deeleconomie welvaartsverhogend werken. Maar dat gaat niet vanzelf. Zo moet een product of dienst bijvoorbeeld wel toegevoegde waarde bieden of andere economische activiteit vervangen. Volgens de beide economen biedt de deeleconomie wel hoop, omdat het de zo benodigde relatie tussen vrager en aanbieder zichtbaarder worden. “Ook de deeleconomie levert vooral welvaart op indien het eigenbelang gekoppeld wordt aan het meevoelen met en begrijpen van de ander. De kwaliteit van de aangegane relaties en de waarde die hierin wordt uitgewisseld zijn daarbij bepalend, of dat nu in een deeleconomie is of niet.

Jaarlijks zet ForumC een thema op de kaart waarbij behoefte is aan verdere verkenning vanuit christelijk perspectief. Voor 2014 en 2015 was dit het thema: de toekomst van de economie. Hoe krijgen we de economie weer bloeiende? En wat gebeurt er (in positieve zin) met mensen en organisaties als de economie tien jaar stilt staat?

Aan dit traject werkten mee:

•    Dirk Bezemer (RUG)
•    Lans Bovenberg (UvT)
•    Govert Buijs (VU)
•    Johan Graafland (UvT)
•    Gert-Jan Huisman (Centrotec)
•    Henk Kieviet (Nyenrode/CHE)
•    Peter Mulder (VU)
•    Herman Oevermans (CHE)
•    Ringo Ossewaarde (UTwente)
•    Jaap Smit (CNV, nu Commissaris van de Koning te Zuid-Holland)
•    Rens van Tilburg (Somo)
•    Jan Peter van den Toren (Birch Consultants)
•    Hann Verheijen (Oikocredit)

Redactie ForumC
•    Elias de Bruijne (ForumC)
•    Erik Koning (ForumC)
•    Rien Rouw (ministerie OCW)
•    Cors Visser (ForumC)
•    Pieter Vos (PThU)

Meer lezen over het thema economie en dit project:

• Wie maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt, moet ook schuld kunnen erkennen, stelde Johan Graafland op 24 december 2013 in NRC: Uit falend toezicht volgt schuld, Wellink.
• Vertrouwen en samenwerking gericht op wederzijds voordeel zijn de belangrijkste factoren achter een bloeiende economie. Politici en burgers zien economie echter vooral als een verdelingsvraagstuk: wie krijgt wat? "Uiteindelijk helpt dát de economie als geheel, maar ook het individu niet vooruit", stelde Lans Bovenberg in het Reformatorisch Dagblad.
• Op 11 december 2013 deelden econonoom Jan Peter Van den Toren en hoogleraar Lans Bovenberg hun opinie Gedeeld belang als bron van groei met de lezers van Trouw.
• Econoom Dirk Bezemer was op 10 november bij Buitenhof (vanaf 26.30)
• Op 2 december 2013 organiseerden SOMO en Studium Generale een lezingavond Power to the people over de verhouding tussen multinationals en publieke zeggenschap.
• In het Nederlands Dagblad stelt econoom en hoogleraar Lans Bovenberg op 21 september 2013 dat het kabinet een groei-agenda mist  (achter betaalmuur)
• In een interview met Trouw (23 september 2009) vertelt Lans Bovenberg naar aanleiding van zijn boek over de economie van het christelijk geloof.
• Op 21 september 2013 schrijft Bovenberg in het Reformatorisch Dagblad dat het bij Economie draait om gedeelde vreugde 
• Michael Schluter wijdde een paper aan kapitalisme en het christelijk geloof: Is Capitalism Morally Bankrupt? (Engelstalig, Cambridge Paper)