Nationaal Religiedebat 2019: Polarisatie

“Je moet het risico willen lopen om een blauw oog te krijgen in een discussie”. Dat was een belangrijke boodschap van denker des vaderlands Daan Roovers op het nationaal religiedebat over polarisatie. Tijdens dat debat gingen Roovers en voormalig theoloog des vaderlands Stefan Paas met elkaar in gesprek.

Nooit werd het een vurig debat, maar wel een verkenning hoe het komt dat steeds meer Nederlanders voelen dat polarisatie toeneemt. En welke oplossingsrichtingen zijn er?

Zwarte piet

Volgens Paas is er niks mis met polarisatie. Mensen mogen stevig en emotioneel van mening verschillen, vindt hij. Dat kan zelfs goed zijn om duidelijk te maken wie waar staat. Maar het gaat volgens de theoloog mis “als het strijd” wordt. “Het gaat dan niet meer om een mening vormen, maar om winnen of sneuvelen.” Paas signaleerde dat standpunten dan identiteiten worden. “Als je voor de boeren bent, ben je ook voor Netanyahu en voor Zwarte Piet.”

Opiniedruk

Roovers hoofdboodschap was: geef stem aan het gematigde midden. “De meeste mensen hebben geen extreme mening, maar voelen wel die druk. Denk aan de zwarte-pietendiscussie. Drie jaar geleden kon je nog geen mening hebben. Maar nu zijn mensen bang om als laf of wegkijker te worden weggezet als ze niet duidelijk één kamp kiezen.”

Roovers merkte op dat de daadwerkelijke polarisatie niet veel erger is dan in het verleden. Maar mensen voelen veel meer druk om zich uit te spreken. “Er is opiniedruk”. Mede door sociale media en de gangbare media klinken de extremere geluiden vaker en harder. “Na Fortuyn is er een soort populistische correctheid. Liever een boze burger teveel in de krant dan te weinig, hoor je de redacties denken.”

Voor en met de 120 bezoekers zochten de sprekers naar een uitweg. Beiden benadrukten het belang van ontmoetingen in het echte leven met mensen buiten de eigen bubbel. Paas: “Op sociale media ben je je standpunt, mensen hakken daar hard op in. In het echt leven blijken er ineens raakvlakken te zijn, zoals hetzelfde accent of kinderen in dezelfde leeftijd. Dat vermenselijkt het contact.” Roovers benadrukte dat je tijdens een discussie het risico moet willen lopen op een blauw oog. Dat kan alleen in echt contact en dan let je iets beter op je woorden, stelde zij.

Lijmen

Beide wetenschappers pleitten voor een houding om je eigen mening ter discussie te stellen. Roovers: “Niet schieten en dan bukken.” Paas voegde daaraan toe dat dit niet moest leiden tot het inslikken van je eigen mening. “Je mag hartstochtelijk ergens voor staan en daar voor uitkomen.” Zo benoemde hij de negatieve maar ook positieve rol van religie in de samenleving. “Uit de geschiedenis blijkt dat, behalve familie, niets beter lijmt dan religie.”


Het Nationale Religiedebat vond plaats op 26 november 2019 in het Rotterdamse debatcentrum Arminius en werd bezocht door 120 bezoekers. Een debat over het goed en het kwaad van polarisatie. Op een een uitnodigende manier geleid door schrijver, journalist en kunstenaar Marc van Dijk. De organisatie lag in handen van Arminius, Trouw en ForumC.

Luister hier de bijdrage van Stefan Paas

Luister hier voor de bijdrage van Daan Roovers