Nationaal Religiedebat 2018: De Godspot

Dinsdag 30 oktober vond het Nationaal Religiedebat 2018 plaats over de ‘Godspot’. Met ruim 150 gasten was het ‘volle bak’ in cultureel centrum De Nieuwe Liefde in Amsterdam.

Centraal deze avond staan geloofservaringen die mensen kunnen hebben. Zijn deze subjectieve gevoelens objectief te meten? In 1997 berichtte de LA Times al dat de wetenschap een Godspot in het brein heeft gevonden. Tegenwoordig doen breinwetenschappers Michiel van Elk en André Aleman soortgelijk onderzoek. Deze avond gaan beiden in op de feiten, maar komen tot uiteenlopende conclusies. Spreker Désanne van Brederode bekijkt de zaak met een filosofische bril. Een debat dat zoekt naar antwoorden op de vraag: Ben je gek als je gelooft?

Geen God

Breinwetenschapper en ex-gelovige Michiel van Elk heeft een duidelijk verhaal. Van Elk stelt dat neurowetenschappelijke verklaringen van religie plausibel zijn. Volgens hem maken deze verklaringen het bestaan van God onwaarschijnlijk. Tegelijk bekijkt Van Elk de zaak pragmatisch. De focus moet niet zozeer liggen op de oorzaak van religie, maar op de gevolgen ervan.  “Neurowetenschappelijke verklaringen maken bestaan God onwaarschijnlijk, maar toch raakt ze niet de kern van religieuze ervaringen”, aldus Michiel van Elk. “De effecten van spirituele ervaringen zijn namelijk erg positief.” Beluister de aftrap van Michiel van Elk>>>

Mens

Neuropsychiater en gelovige André Aleman sluit nauw op het verhaal van Van Elk aan. Ook Aleman stelt dat de menselijke geest niet los te maken is van hersenactiviteit. Dit geldt eveneens voor religieuze overtuigingen. Maar dit betekent volgens Aleman niet dat religie per definitie een product van ons brein is. “Het zijn geen verklaringen maar correlaten”, reageert Aleman op de stelling dat er neuroverklaringen zijn.  Aleman zoekt de verklaring op een ander niveau. Hij stelt dat een mens meer is dan zijn brein. Beluister de aftrap van André Aleman >>>

Daarmee staan beide breinwetenschappers lijnrecht tegenover elkaar. Van Elks bewering dat wetenschappelijke verklaringen het bestaan van God onaannemelijk maken, staat haaks op Alemans overtuiging dat de wetenschap niets kan zeggen over het bestaan van God. God gaat boven de menselijke pet.

Hart

Wat Désanne van Brederode mist in beide bijdragen is ‘de ander’. Religieuze ervaringen zijn vaak juist pijnlijk en transformeert iemands leven radicaal. Je wordt er helemaal niet gelukkiger van, maar het móet omdat je wil dienen. Van Brederode illustreert haar standpunt met het bekeringsverhaal van Paulus. Op weg naar Damascus werd hij overvallen door goddelijk licht. Had hij hiervoor zelf gekozen? Of sterker nog, dit zelf bewust veroorzaakt? En wat heeft hij allemaal niet moeten doorstaan om aan zijn goddelijke roeping te gehoorzamen? Beluister de aftrap van Désanne van Brederode >>>
Is er dan toch geen Godspot? Van Brederode reageert; “Ja, de Godspot bestaat wel. Maar niet in je brein maar in je hart.”

Mooi debat

Het was een mooie debatavond over God en hersenen. Op een subtiele en prikkelende manier gemodereerd door schrijver, journalist en kunstenaar Marc van Dijk. En afgesloten met een column van dr. Duur Aanen.